Temat probiotyków od pewnego czasu poruszany jest dość regularnie. Można mieć wrażenie, że odkryto je dopiero w XXI wieku. Tymczasem już w starożytności na problemy z wypróżnianiem stosowano poddane fermentacji mleko. Pod kątem naukowym zaczęto interesować się nimi w drugiej połowie XIX wieku. Jednak na korzystne działanie bakterii kwasu mlekowego większą uwagę zwrócił dopiero Illija Miecznikow. Nazwa probiotyk stosowana jest od 1965 roku.
Czym są probiotyki?
Aktualna, oficjalna definicja FAO i WHO mówi, że probiotyki to „żywe organizmy, które podawane w odpowiednich ilościach przynoszą korzyści zdrowotne gospodarzowi”.
Mikroorganizmy probiotyczne (bakterie lub drożdżaki) są pochodzenia ludzkiego. Zawarte są w wielu produktach, ale by były one „probiotykami” muszą zawierać żywe komórki bakterii (np. lifilozowne) przez cały okres ważności. Choć szczepy probiotyczne nie muszą trwale kolonizować układu pokarmowego, dobrze jeśli są odporne na niekorzystne warunki panujące w żołądku. Ponieważ pokarm może działać ochronnie na probiotyki, dobrze jest przyjmować je z pokarmem.
Słowo „probiotyk” pochodzi z języka greckiego, gdzie pro bios oznacza „dla życia”. Już w starożytnym Rzymie i Grecji przyrządzano napoje z fermentowanego mleka, a pochodzący z Bliskiego Wschodu medycy zalecali je w leczeniu chorób układu pokarmowego i pobudzaniu łaknienia.
Historia badań nad wpływem mikroorganizmów na funkcje ludzkiego organizmu sięgają początków minionego wieku. Około 1907 roku Ilia Miecznikow, rosyjski naukowiec, laureat Nagrody Nobla i profesor w Instytucie Pasteura w Paryżu postulował, że bakterie mlekowe Lactobacillus acidophilus mogą przynosić korzyści zdrowotne, sprzyjające długowieczności. W 1917 roku Alfred Nissle wyizolował niepatogenny gatunek Escherichia coli ze skóry twarzy żołnierza z I wojny światowej, który nie nabawił się zapalenia jelit podczas ostrej epidemii czerwonki bakteryjnej. Gatunek Escherichia coli Nissle z 1917 roku jest nadal jednym z nielicznych przykładów probiotyków innych niż Lactobacillus lub Bifidobacterium.
Termin „probiotyki” został po raz pierwszy użyty w 1965 roku przez Daniela Lilly i Rosalie Stillwell. Opisali oni metabolity bakterii jako „specyficzne czynniki” pochodzące z drobnoustrojów, które w przeciwieństwie do antybiotyków stymulują wzrost innych organizmów. W 1989 roku Roy Fuller, badając wpływ probiotyków na zdrowie, przeformułował tę definicję i podkreślił, że probiotyki to szczególne, żywe bakterie, mogące mieć korzystny wpływ na układ pokarmowy gospodarza.
Na rynku dostępnych jest obecnie wiele produktów zawierających szczepy bakterii probiotycznych, głównie bakterie kwasu mlekowego z rodzaju Lactobacillus (np. L. acidophilus, L. rhamnosus, L. plantarum, L. paracasei) i Bifidobacterium (np. B. animalis, B. breve), Streptococcus (np. S. thermophilus) czy drożdżaki z gatunku Saccharomyces boulardii. Gatunki te wymieniane są przez regionalne i międzynarodowe towarzystwa naukowe jako rekomendowane w profilaktyce i leczeniu niektórych chorób układu pokarmowego, np. we wrzodziejącym zapaleniu jelita grubego czy zapaleniu worka jelitowego.
W jaki sposób probiotyki wpływają na zdrowie?
Każdy z nas słyszał stwierdzenie, że wszystkie choroby zaczynają się w jelitach. Jest w tym dużo prawdy, gdyż jedną z podstawowych ról flory bakteryjnej jelit jest tworzenie bariery ochronnej dla mikroorganizmów chorobotwórczych i wspieranie układu odpornościowego. U zdrowego człowieka mikroorganizmy wchodzące w skład mikrobioty pozostają w stanie tzw. eubiozy, czyli równowagi. Działanie poszczególnych bakterii się uzupełnia przez co nie dopuszczają one do kolonizacji jelit przez potencjalne patogeny. Niestety gdy dochodzi do naruszenia tej równowagi (czyli do dysbiozy), mikroorganizmy potencjalnie szkodliwe mogą zacząć się intensywnie namnażać, co upośledza barierę ochronną jelit, prowadzi do zaburzeń w pracy układu pokarmowego i obniża ogólną odporność organizmu. Do dysbiozy może dochodzić z różnych powodów: w wyniku leczenia antybiotykiem, przy bakteryjnych i wirusowych infekcjach pokarmowych, a także w przebiegu wielu przewlekłych chorób układu pokarmowego takich jak WZJG, choroba Leśniowskiego-Crohna czy zespół jelita drażliwego (IBS). Dlatego właśnie warto uzupełniać dietę o sprawdzone produkty probiotyczne takie jak VSL#3®, które dzięki zawartym szczepom bakterii mogą wspierać odbudowę zaburzonej flory bakteryjnej oraz zwiększać jej różnorodność.
LITERATURA
- Mack DR, Probiotics-mixed messages, Can Fam Physician. 2005 Nov 10; 51(11): 1455–1457
- Metchnikoff E, Optimistic studies New York: Putnam’s Sons, 1908, 161-183
- Sonnenborn U, Escherichia coli strain Nissle 1917—from bench to bedside and back: history of a special Escherichia coli strain with probiotic properties, FEMS Microbiology Letters, 363, 2016, fnw212
- Lilly DM, Stillwell RH, PROBIOTICS: GROWTH-PROMOTING FACTORS PRODUCED BY MICROORGANISMS, Science 12 Feb 1965: Vol. 147, Issue 3659, pp. 747-748
- Fuller R, Probiotics in man and animals, J Appl Bacteriol. 1989 May;66(5):365-78
- https://www.mp.pl/gastrologia/wytyczne/256851,rola-probiotykow-w-profilaktyce-i-leczeniu-chorob-przewodu-pokarmowego-wedlug-aktualnych-wytycznych